این مقاله در تاریخ 90/3/8 در روزنامه همدان پیام به چاپ رسیده است.

تولید زباله در ایران حدود 40هزار تن است که از این مقدار 90 درصد قابل تفکیک و بازیافت می باشد. با توجه به هزینه بالای جمع آوری، حمل و نقل و دفن زباله در ایران، این مسئله به عنوان یکی از پرهزینه ترین خدمات شهری در سراسر کشور دامنگیر شهرداری ها شده است. در اغلب نقاط جهان اقدامات موثری در این زمینه انجام شده که هر کدام به نحوی توانسته اند این مشکلات را کم کنند اما نکته اساسی که در تمامی طرح های اجرا شده مهم می باشد، تفکیک زباله از مبدا است که در نتیجه آن سرعت جمع آوری و بازیافت سریعتر و راحت تر خواهد بود. که در این زمینه استانهای تهران، شیراز، مشهد، کرمانشاه و گیلان پیشرو بوده اند.

 زباله در فرهنگ لغت به فضولات جامد، نیمه جامد یا مایعی گفته می ‌شود که غیرقابل استفاده بوده و دور ریخته می‌ شود. اما آیا زباله‌‌های خانگی هم در ‌این تعریف جای می‌ گیرند؟ یا منظور از طلای کثیف همان زباله های خانگی می باشد.

طبق یک محاسبة کلی، سالانه حدود 8 میلیارد تومان برای جمع‌آوری و دفن زباله در ایران هزینه می شود، که قسمت بزرگی از آن با اعمال مدیریت صحیح و بکارگیری تکنولوژی مناسب کاهش پذیر است؛ زیرا 80% این هزینه مربوط به مخارج پرسنلی و ماشین‌آلاتی می باشد که جهت جمع‌آوری و حمل زباله مورد استفاده قرار میگیرد از این رو با استفاده از اصول مدیریت بازیافت می توانیم حجم زباله های شهری را تا 50% کاهش دهیم به عنوان مثال در بازیافت کاغذ ، 74% آلودگی هوا و 35% آلودگی آب کاهش خواهدیافت.

بدون شک زباله‌‌های خانگی اگر تفکیک شوند و مدیریت صحیحی در بازیافت آنها اعمال شود می ‌توانند، بخشی از سرمایه‌‌های ملی را باز گردانند.

اما به دلیل افزایش جمعیت، زباله‌‌های شهر‌ها نیز افزایش یافته. از آن گذشته، رواج فرهنگ مصرف سبب شده است که در شهر‌های بزرگ، هر فرد روزانه 900 گرم زباله تولید کند.

§        مهم ترین زباله‌‌های خانگی عبارت‌اند از: پس مانده‌‌های مواد خوراکی، کاغذ، شیشه، فلزات، پلاستیک و پارچه.

اما در تقسیم بندی انواع زباله های خانگی می توان به دو نوع ‌تر و خشک اشاره کرد. 30 درصد زباله‌‌های خانگی خشک و 70 درصد زباله‌‌ها‌ تر می باشند. زباله‌‌های ‌تر شامل پس مانده‌‌های گیاهی و حیوانی مثل پس مانده سبزی‌‌ها، پوست و ضایعات میوه، استخوان و ضایعات گوشت و مرغ و ماهی.

زباله‌‌های خشک نیز شامل کاغذ و مقوا اعم از روزنامه، کتاب، دفتر و کاغذ، انواع پلاستیک، ظروف یک بار مصرف، اسباب بازی و قوطی‌‌های فلزی و شیشه‌ای است. باید همواره زباله‌‌های ‌تر و خشک را از یکدیگر جدا کنیم و حداقل کاری که هر شهروند می ‌تواند انجام دهد همین است که دو کیسه زباله در منزل در نظر بگیرد، یکی برای زباله‌‌های ‌تر و یکی برای زباله‌‌های خشک.

کیسه‌‌ها و ظروف پلاستیکی که یک روز به دلیل سبکی و دوام آنها ساخته شدند، امروزه عامل بزرگ ترین مشکلات زیست محیطی هستند. پلاستیک غیر قابل تجزیه است و کیسه‌‌های نایلونی به طور متوسط 500 سال در محیط باقی می ‌مانند. کیسه‌‌های پلاستیکی همراه باد، همه جا پخش می ‌شوند و بیشتر آنها سر از دریا در آورده یا به وسیله جانداران بلعیده شده و سبب مرگ آنها می ‌شوند. چنانچه پلاستیک و نایلون موجود در زباله سوزانده شود، اسید کلریدریک‌ ایجاد می‌ کند که باعث آلودگی هوا و آسیب رساندن به انسان و دیگر موجودات می ‌شود.

هر تن زباله، حدود 400 متر مکعب گاز دی اکسید کربن متصاعد می‌ کند و از هر تن زباله 400 تا 600 لیتر شیرابه خارج می ‌شود که می‌ تواند آثار زیست محیطی نامطلوبی بر آب و خاک داشته باشد و محل‌‌های دفن زباله هر روز گسترش بیشتری پیدا ‌کنند.

هزینه جمع آوری و دفن هر تن زباله، حدود 35 هزار ریال می باشد که در عوض برای تولید هر تن کاغذ، باید 15 اصله درخت تنومند قطع شود و برای تولید هر تن آلومینیوم 4 تن سنگ معدن و 7 تن زغال سنگ و قیر لازم است. برای تولید شیشه، باید مقدار زیادی شن و ماسه از زمین استخراج شود. عمل حفاری و استخراج منظره زشتی به محل معدن می ‌دهد و علاوه بر آن مقدار زیادی سوخت و آب نیز مصرف می ‌شود.

 همچنین انباشته شدن زباله‌‌ها مکان خوبی برای رشد میکروب‌ها و تولید و تکثیر حشرات و جانوران موذی مانند موش است، زیرا زباله سه عامل رشد و تکثیر‌این جانداران یعنی مواد غذایی، رطوبت و پناهگاه را با خود دارد. طبق برآورد‌های علمی ‌در هر گرم خاکروبه بین 50 هزار تا 10 میلیون باکتری مختلف وجود دارد. مگس که ناقل انواع اسهال، حصبه، وبا، سل و... است و موش که تکثیر آن بستگی به میزان زباله دارد و تیفوس و طاعون را اشاعه می‌ دهد، در اثر انباشتگی زباله سلامت محیط انسانی همواره در حال تهدید است.

بعضی از زباله‌‌های خانگی مثل انواع باتری، لامپ‌های مهتابی و جیوه‌ای و لوازم الکترونیکی به علت داشتن سرب، جیوه و کادمیوم در‌ترکیب خود، بسیار خطرناک هستند.

§        زباله‌‌ها را در منزل جداسازی کنیم

70 درصد از زباله‌‌های خانگی را زباله های آشپزخانه تشکیل می ‌دهند. این قبیل زباله‌‌ها که بیشتر شامل پس مانده‌‌های مواد غذایی، سبزی‌ها و پوست میوه، استخوان، پوست مرغ و ماهی است می‌ توانند به کمپوست تبدیل شوند. کمپوست کود بسیار مناسبی برای درختان و گیا‌هان است. ‌این زباله‌‌ها نباید در کیسه‌‌های پلاستیکی زباله قرار گیرند. برای چنین پسماند‌‌هایی لازم است کیسه‌‌هایی از جنس کاغذ در نظر گرفت. می ‌توان با استفاده از روزنامه باطله پاکت مناسبی برای ‌این ‌طور زباله‌‌ها ساخت، حتی اگر در منزل خود باغچه دارید می ‌توانید، ‌این مواد را در باغچه دفن کنید تا به کود مناسبی برای خاک باغچه‌تان تبدیل شوند. از 30 درصد باقی ‌مانده نیز 20 درصد کاملاًً قابل بازیافت است و 10 درصد را نیز باید سوزاند یا دفن کرد. فلزات، شیشه‌‌ها و مواد پلاستیکی قابل بازیافت و تبدیل به مواد قابل استفاده هستند. لباس‌‌های دور ریختنی را روی هم قرار دهید و آنها را با طنابی ببندید. ‌این لباس‌‌ها نیازی به کیسه پلاستیکی ندارند و می‌ توانید به همان شکل در محل جمع آوری زباله‌‌ها قرار دهید. مواد پلاستیکی حدود 5 تا 7 درصد از زباله‌‌ها را تشکیل می ‌دهند که با بازیافت آنها می ‌توان کیسه‌‌های پلاستیکی جمع‌آوری زباله ساخت.

در ایران، زباله خانگی بیشترین سهم ترکیب زباله را به خود اختصاص می دهد که بالغ بر 70 درصد آن پس مانده های غذایی و مواد فساد پذیر است که می توان از آنها کمپوست یا مواد آلی مورد نیاز تهیه کرد. از 30 درصد بقیه در حدود 20 درصد درصدش قابل بازیافت است . پس فقط در واقع 10 درصد زباله های تولید شده ما دور ریختنی و غیر قابل استفاده است و از زباله می توان هم به لحاظ انرژی و هم به لحاظ موادی که کاربردی و مورد نیاز صنعت است ، بهره گرفت .

در این راستا سازمان مدیریت و پسماند شهرداری همدان نیز برنامه هایی را جهت فرهنگ سازی و نیز جمع آوری زباله انجام داده است.

بابک آزاد در این زمینه گفت: میانگین تولید زباله در همدان در حدود 500 تن می باشد که از این مقدار در سایت دفن زباله در همدان 80% زباله تر و 20% زباله خشک است.

مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان در خصوص جمع آوری زباله گفت: در همدان حدود 400 چرخی ساماندهی شده است که هر کدام دارای کارت شناسایی بوده و در دو منطقه همدان مشغول می باشند و نیز 5 کانکس مستقر در 5 نقطه شهر همدان زباله های قابل بازیافت رااز شهروندان تحویل می گیرد. همچنین 2 خودرو جمع آوری زباله مستقل از پیمانکاران شهرداری در سطح شهر زباله های قابل بازیافت را جمع آوری میکنند.

ایشان در خصوص فرهنگ سازی تفکیک زباله خاطر نشان کردند که: 32000 خانواده در سطح شهر همدان آموزش داده شده اند. که در این راستا 80 باکس جمع آوری زباله خشک در سطح شهر قرار گرفته است.

بابک آزاد در خصوص کارخانه های بازیافت زباله در همدان به خبرنگار ما گفت: ساخت کارخانه برای تفکیک زباله در همدان مقرون به صرفه نبوده و توجیه اقتصادی ندارد و اغلب کاغذهای قابل بازیافت نیز به استانهای همجوار به خصوص قزوین انتقال داده می شود.

پس به نظر می رسد مدیریت پسماند و فرهنگسازی در این راستا به شدت مورد نیاز است و بایستی مسئولان امر زیر ساختهایی را در این زمینه فراهم نمایند تا شهروندان آموزشهای لازم به تفکیک زباله در مبدا را یاد بگیرند و سیستمهای جمع آوری زباله توانایی خود را در جدا سازی این زباله ها بالا ببرند. از طرفی با جذب سرمایه گذار جهت احداث کارخانه تفکیک زباله در استان از مشکلات دفن زابله ها کاسته و یکی دیگر از فواید آن اشتغال زایی بصورت مستقیم و غیر مستقیم می باشد.

 گردآورنده: محمد سوزنچی

پی نوشت:

مقاله آشنایی با اصول مدیریت زباله‌های خانگی نوشته خانم  فرزانه فولادبند

خبرنامه تغذیه و سلامت پایگاه خبری تبیان

وب سایت خبری هفته کمپوست

مصاحبه با مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری همدان