خبری با عنوان " فقط یک نفس تا زلزله در «سوباتان» مانده است" بسیار جالب و دردناک است که خانم حسنلو آن را گردآوری کرده است.

به گزارش خبرنگار سرویس گردشگری خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، سوباتان به‌خاطر ییلاقی بودن، ساکن دائمی ندارد؛ اما مثل بسیاری از روستاهای دیگر با مشکل بودجه، نبود طرح‌ هادی، برنامه‌ریزی و زیرساخت‌هایی مانند آب، برق و جاده مواجه است؛ ولی با این حال، هر سال هزاران گردشگر بی‌آن‌که ظرفیت پذیرش روستا و شرایط زیست ساکنان و محیط طبیعی آن را در نظر بگیرند، برای سه چهار روز به سوباتان هجوم می‌آورند، به‌طوری که می‌گویند در این مدت حتا نان نایاب می‌شود.

سوباتان روستای نمونه‌ی گردشگری نیست، بودجه و برنامه‌ای هم از این بابت ندارد، اولین‌بار گردشگران خارجی به آن علاقه‌مند شدند، بعدها آژانس‌های طبیعت‌گرد آن را مقصد گردشگران داخلی کردند،‌ بعد هم اسمش بر سر زبان‌ها افتاد و خیلی‌ها با خانواده و گروه‌های دوستی بدون داشتن مجوز برگزاری تور به آنجا قدم گذاشتند. حالا شکل خانه‌ها تغییر کرده است آن‌ هم به‌خاطر گردشگران. مردم روستا هم فعلا به آمدن گردشگر علاقه نشان می‌دهند. خیلی از اهالی برای مدت زمانی کوتاه صاحب شغل موقت شده‌اند، پول به روستا آمده است؛ اما از سوی دیگر، قیمت‌ زمین‌ها چند برابر شده، خانه‌ها برای هر شب بالای 100هزار تومان اجاره داده می‌شوند، رفتار اجتماعی مردم روستا هم در حال تغییر است، بعد از رفتن آن همه گردشگر که به تخمین گفته می‌شود بیشتر از سه‌هزار نفر است، کلی پسماند انسانی و زباله‌ در روستا باقی می‌ماند. سال پیش، نیروی انتظامی سر گذر روستا بود و به تورها اخطار می‌داد و خیلی‌ها را هم برگرداند. «نیروی انتظامی دغدغه‌ی تغییر رفتار اجتماعی مردم محلی یا تخریب محیط زیست منطقه را ندارد، فقط می‌خواهد با این کارها پوششی به وظایف قانونی خود بدهد»؛ این اعتقاد برخی تورگردانان است.

تورگردان‌ها منتظرند سوباتان مثل روستای الیمستان و ابیانه از گردشگر منزجر شود، به‌خاطر رفتارهای ناهنجار عده‌ای که بدون مجوز و مسوولیت به این روستا می‌آیند. آن‌ها منتظرند سوباتان هم مثل مرنجاب و مصر از دسترس عامه‌ی گردشگران خارج شود؛ اما چرا این اتفاق‌ها باید در انتظار بهشت کوچک ایران باشد؟

حمید روحانی، مدیربرنامه‌ریزی یک شرکت طبیعت‌گرد و راهنمای تور که به گفته‌ی خودش تقریبا از سال 1380 به مقصد سوباتان تور اجرا کرده است، این ناهنجاری‌ها را متوجه گروه‌های غیرمسوول و بدون مجوز دانست و به خبرنگار ایسنا گفت: آن‌ها با حفظ طبیعت، بافت اجتماعی و فرهنگی و توسعه‌ی گردشگری این روستا کاری ندارند؛ ولی ما که در قالب یک شرکت طبیعت‌گردی، تور اجرا می‌کنیم، می‌دانیم که باید سوباتان را حفظ و قوانین روستا را رعایت کنیم تا برای‌مان باقی بماند.

او درباره‌ی این‌که چقدر در اجرای تورهای سوباتان به ظرفیت پذیرش روستا توجه دارند، اظهار کرد: سفر سوباتان تقریبا یک سفر نیمه‌علمی است که ما چارچوبی برای آن تعریف کرده‌ایم، راهنمای توری که همراه مسافران است اطلاعات لازم را درباره‌ی پوشش گیاهی و اجتماعی این منطقه در اختیار مسافران قرار می‌دهد و مسوولانه تور را اجرا می‌کند، شرکت‌ هم در تنظیم جمعیت مسافران، ظرفیت پذیرش روستا را در نظر می‌گیرد.

او افزود: در واقع، آسیب‌هایی که امروز متوجه روستای سوباتان شده، از ناحیه‌ی همان افرادی است که با مینی‌بوس‌های از دور خارج‌شده و با جمعیتی بیش از ظرفیت این مینی‌بوس‌ها به روستا می‌آیند، هیچ هزینه‌ی استانداردی ندارد و اصلا به پسماند زباله‌های خود فکر نمی‌کنند، چه برسد به حفظ محیط زیست و بافت اجتماعی روستا.

سهند عقدایی، مدیر یک شرکت طبیعت‌گردی که چند سالی است تور سوباتان را در خردادماه اجرا می‌کنند در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: ظرفیت پذیرش منطقه، واژه‌ای آشنا در متون کلاسیک گردشگری است و هر سایتی از یک منطقه‌ی کوهستانی گرفته تا باستانی، این ظرفیت پذیرش را باید داشته باشد و معمولا این‌طور نیست که مردم در چنین سایت‌هایی مدام در حال تردد و تجمع باشند، برای نمونه در یک تور عشایری معمولا ظرفیت تور را باید کمتر از یک‌پنجم جمعیت عشایر در نظر گرفت تا روند معمول زندگی آن‌ها قابل مشاهده باشد، اگر دو برابر این جمعیت، گردشگر ببریم کار روزمره‌ی عشایر مختل می‌شود.

او در عین حال با بیان این‌که ظرفیت پذیرش، یک موضوع قدیمی است که متأسفانه در هیچ نقطه‌ای از ایران اجرا نشده است، یادآوری کرد: تعیین این ظرفیت کاری نیست که برعهده‌ی تورگردان‌ها باشد، بلکه به متولیان گردشگری مربوط می‌شود و باید به کمک متخصصان و با استفاده از طرح‌های پژوهشی این کار انجام شود. این کار هم یک پژوهش سخت نیست، بلکه با دو مهندس محیط زیست هم قابل اجراست.

وی ادامه داد: ما به‌عنوان تورگردان، کار درست را در حد توان خود انجام می‌دهیم، مثلا از یک‌ماه قبل نماینده‌ای را به این روستا برای بررسی وضعیت منابع آبی و بهداشتی فرستادیم و هنگام سفر نیز آموزش‌هایی را به گردشگران می‌دهیم تا رفتار مسوولانه‌تری داشته باشند. علاوه‌ بر این، هزینه‌ای را برای انتقال زباله از روستا در نظر می‌گیریم.

عقدایی در ادامه‌ی سخنانش به برخی برخوردهای ایضایی که سال گذشته در روستای سوباتان به بهانه‌ی هجوم گردشگران صورت گرفت، اشاره کرد و گفت:‌ برخوردهای سلیقه‌ای نیروی انتظامی با تورها در سال گذشته، یکی از دغدغه‌های امسال ما است، برای همین یک ماه قبل نامه‌ای را به اداره‌ی کل طبیعت گردی فرستادیم و تاریخ ورود تورها را به سوباتان اعلام کردیم. اداره‌ی گردشگری استان گیلان هم از نیروی انتظامی درخواست کرده است با تورها هماهنگ باشد؛ ولی گویا آن‌ها حاضر به انجام این کار نیستند.

کریم شادفر، رییس هیأت مدیره‌ی یکی دیگر از شرکت‌های طبیعت‌گردی که تقریبا پنج سال است به مقصد این روستا تور اجرا می‌کند نیز مسأله‌ی برخورد نیروی انتظامی با تورها را مهم و قابل پی‌گیری دانست و به خبرنگار ایسنا گفت: سال پیش، یک گروه از کوهنوردان پس از هفت هشت ساعت پیاده‌روی از دریاچه‌ی نئور شب‌هنگام به سوباتان رسیدند، هیچ رفتار غیرعرف و خارج از هنجاری نداشتند؛ اما نیروی انتظامی اجازه‌ی کمپ‌ زدن در روستا را به آن‌ها نداد، وقتی اعضای گروه اعتراض کردند، شبانه آن‌ها را بازگرداندند، این در حالی است که نیروی انتظامی وظیفه‌ی تأمین امنیت و جان مردم را در این منطقه داشت؛ ولی این گروه را شبانه زیر باران سوار نیسان کرد و از راه کوهستانی به تالش بازگرداند.

وی اظهار کرد: واقعه و برخوردهای سال گذشته به نگرانی امسال ما تبدیل شده است و هیچ مسوولی هم حامی ما نیست.

او همچنین به تحولاتی که در روستای سوباتان در چند سال اخیر رخ داده است، اشاره و اظهار کرد: تغییر در چهره‌ی این روستا کاملا مشهود است، برای نمونه، قیمت زمین در یک سال گذشته 30 تا 60 برابر شده است، هرچند روستایی‌ها از آمدن گردشگر استقبال می‌کنند و متوجه مشکلات جنبی آن نیستند.

شادفر نیز آسیب‌ها و تغییرات به‌وجود آمده در سوباتان را تحت تأثیر سفر اشخاص غیرمسوول و گروه‌های غیرمجاز دانست و گفت: ما در تورهایی که اجرا می‌کنیم به ظرفیت پذیرش منطقه و شاخص‌های یک تور طبیعت‌گردی توجه داریم، چراکه آژانس‌های مسافرتی برخلاف گروه‌های غیرمجاز، همیشه زیرذره‌بین هستند و باید پاسخگوی مشکلات و رفتارهای گردشگران همراه خود باشند و اگر کوچک‌ترین مورد را رعایت نکنند، حتما از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری توبیخ می‌شوند، در حالی‌ که گروه‌های غیرمجاز این‌طور نیستند، هیچ مسوولیتی متوجه آن‌ها نیست و به کسی پاسخ نمی‌دهند، کسی هم آن‌ها را توبیخ نمی‌کند.

او در عین حال تأکید کرد: روستایی مانند سوباتان، به نوعی منبع درآمد آژانس‌هایی مانند ما است و اگر تخریب شود، اول از همه به خود ما آسیب می‌رسد، برای همین ما از آن محافظت می‌کنیم.

امیر الله‌مانی، مدیر یک شرکت طبیعت‌گردی هم که همزمان با دیگر آژانس‌های طبیعت‌گرد اجرای تورهای سوباتان را از سال 1387 آغاز کرده است 70 تا 80 درصد بلایی را که امروز بر سر این روستا آمده است به‌خاطر حضور و فعالیت گروه‌های غیرمجاز در آن منطقه دانست و گفت: اگر نیمه‌ی خردادماه به کنار دریاچه‌ی نئور که نقطه‌ی آغاز حرکت تورهای سوباتان است بروید و از تک‌تک گروه‌ها بپرسید، متوجه می‌شوید دست‌ کم فقط حدود پنج گروه از این تورها با راهنمای آموزش‌دیده و حرفه‌یی آمده‌اند و بقیه با گروه‌های غیرمجاز سفر کرده‌اند.

او ادامه داد: البته قبول دارم برخی از همکارانم تورهایی خارج از ظرفیت روستا اجرا می‌کنند؛ ولی بسیاری از آن‌ها تلاش می‌کنند با توزیع زمانی در سه چهار روز تعطیلی خردادماه، ظرفیت پذیرش روستا را در نظر بگیرند، چون مسافران هم دوست ندارد در منطقه‌ای شلوغ اقامت داشته باشند.

الله‌مانی تأکید کرد: اگر جلوی گروه‌های غیرمجاز گرفته شود دست کم 70 درصد مشکلات حل می‌شود و دیگر لازم نیست منتظر باشیم بلایی که بر سر کویرهای مرنجاب و مصر و روستاهای الیمستان و ابیانه آمد، این‌بار بر سر سوباتان بیاید.

گزارش از خبرنگار ایسنا، سمیه حسنلو